SOJABOON-DIFFERENSIAAL: Hoe presteer die alternatiewe model?

31/01/2025

Die graanbedryf is besig om getransformeer te word. Dit volg nadat die Johannesburgse Aandelebeurs (JSE) in 2024 begin het om ’n innoverende alternatiewe liggingsdifferensiaalstelsel vir sojaboonkontrakte te toets. Hierdie loodsprogram, wat van Maart 2024 tot Februarie 2026 strek, het ten doel om ’n meer deursigtige en realistiese markstruktuur te skep.

Dit is uiters belangrik om Suid-Afrika se graanmarkte so deursigtig as moontlik te kry sodat kontrakte die werklike waarde van kommoditeite reflekteer. Die JSE het ’n spe­sifieke stel reëls uiteengesit waaraan die sukses van die nuwe model gemeet word. Aanvanklike resultate toon dat die model goed presteer en hierdie artikel beoog om dié resultate in meer besonderhede
te beskryf.

Die doel van die model
Die alternatiewe differensiële stelsel poog om langdurige ondoeltreffendheid aan te pak deur veelvuldige verwysingspunte (vraagpunte) te gebruik eerder as om op ’n enkele verwysingspunt (Randfontein) staat te maak. Hierdie benadering bring markdinamika in nouer ooreenstemming met werklike toestande, wat ’n lewendige en effektiewe mark vir afgeleide instrumente bevorder. Deur prysontdekking te verbeter en breër markdeelname aan te moedig, het die model die potensiaal om ’n rewolusie teweeg te bring in hoe sojaboonkontrakte verhandel word.

Sukseskriteria volgens die JSE
Om die sukses van die alternatiewe model te evalueer, het die JSE in samewerking met die Tegniese Advieskomitee (bestaande uit kundiges in die bedryf) die volgende kriteria daargestel:

• Toetsperiode: Die toetsperiode sal vir ’n minimum van twee jaar duur (Maart 2024 tot Februarie 2026). Indien die model as onsuksesvol geag word, sal die sojaboonkontrak terugkeer na ’n enkele verwysingspunt vanaf die 2027-bemarkingseisoen.
• Toepaslikheid: Die toetsperiode is eksklusief vir die sojaboonkontrak en is nie van toepassing op ander kommoditeite nie.
• Markondersteuning: Bewyse van markondersteuning sal gemeet word deur volumes verhandel en open interest, wat verseker dat die kontrak prysrisiko in verhouding tot oesgrootte effektief bestuur.
• Markdeelname: Die aantal aktiewe markdeelnemers sal in die periode gemonitor word om die model se impak op deelname te bepaal.
• Voorraadverspreiding: Daar behoort geen oormatige opbou van fisiese voorraad by afleweringspunte binne nul- differensiële gebiede te wees nie, wat inklusiewe beweging na verwer­kingspunte verseker.
• Herlewerings: Herlewerings van JSE-silosertifikate sal noukeurig waargeneem word om enige kwessies met liggingsdifferensiaalberekeninge of nie-ooreenstemmende kliëntvereistes te hanteer.
• Terugvoer: Formele opnames sal jaarliks met markdeelnemers gedoen word om omvattende terugvoer oor die model se prestasie in te samel.

Vroeë resultate en markprestasie
Ten spyte van uitdagings soos die midso­merdroogte gedurende die 2023/2024-seisoen, het die mark veerkragtigheid onder die nuwe model getoon. Dit is opvallend dat die open interest, wat belangstelling in die spesifieke kontrak toon, vir die Maart 2024-sojaboonkontrak in ooreenstemming met die vorige seisoen gebly het, selfs al het sojaboonproduksie met 18% gedaal. Grafiek 1 en 2 illustreer hierdie tendens. Hierdie stabiliteit onderstreep die aanpasbaarheid van markdeelnemers by die ontwikkelende raamwerk.

Een van die kernfaktore wat tot die sukses van die model bydra, is die desentralisering van aflewerings. Gedurende die 2024/2025-bemarkingseisoen het 131 silo’s sojaboonaflewerings ontvang, met verskeie plekke wat vir die eerste keer betrokke was. Hierdie breër deelname verminder konsentrasierisiko en bevorder inklusiwiteit, wat ’n gesonder en meer dinamiese mark bevorder. In 2023 het 84 geregistreerde silo’s sojabone ontvang.

Uitdagings met herlewerings
Terwyl die stelsel vordering getoon het, bly die kwessie van herlewerings ’n bekommer­nis. Van die 92 silo’s wat herlewerings in die proeftydperk toon, stem ’n hele paar ooreen met historiese neigings of is beïnvloed deur spesifieke eksterne faktore, soos die sluiting van die Winterton-aanleg. Hierdie gelokaliseerde uitdagings bied geleenthede vir verfyning, maar doen nie afbreuk aan die algehele positiewe trajek van die model nie.

Positiewe verwikkelinge met die nuwe stelsel
Die alternatiewe differensiële stelsel het verskeie noemenswaardige voordele aan die lig gebring:

• Verbeterde pryskonvergensie: Kleiner gapings tussen kontant- en termynpryse verbeter prysakkuraatheid en markdoeltreffendheid.
• Verhoogde markdeelname: Meer silo’s wat aktief betrokke is by aflewerings weerspieël breër insluiting en markgroei.
• Verbeterde vervoerdoeltreffendheid: Die model se ontwerp verminder knelpunte en optimaliseer voorsieningskettinglogistiek, wat alle be­langhebbendes bevoordeel.

Die pad vorentoe
Verandering bring dikwels onsekerheid mee, maar dit maak ook deure oop vir vooruitgang. Die alternatiewe liggingsdifferensiaalmodel verteenwoordig die eerste stap om Suid-Afrika se graanmarkte meer deursigtig te maak. Met samewer­king en toewyding van die hele bedryf kan hierdie visie ’n werklikheid word.

Lees meer hieroor op SA Graan/Grain se webwerf:

https://sagrainmag.co.za/2020/09/07/liggingsdifferensiaal-n-nuwe-benadering/
https://sagrainmag.co.za/2020/08/05/liggingsdifferensiaal-die-pad-vorentoe/
https://sagrainmag.co.za/2019/07/19/terugvoer-oor-die-liggingsdifferensiaalondersoek-2/