Die feite vir 2024: Wat is in jou sak kunsmis, kalk of gips?

DIE KWALITEIT VAN BEMESTINGSPRODUKTE SPEEL ’N DEURSLAGGEWENDE ROL IN VOLHOUBARE GRAANPRODUKSIE. DIT BEÏNVLOED NIE NET OPBRENGS EN GRONDGESONDHEID NIE, MAAR OOK DIE PRODUSENT SE VERTROUE IN DIE LANDBOUVOORRAADKETTING.

Die Kunsmis-en-Kalkprodukte-kwaliteitsverslag 2024, opgestel deur dr André Nel en William Deale, verskaf ’n deeglike ont­leding van die huidige status van kunsmis- en kalkprodukte in Suid-Afrika, gebaseer op wetgewing soos die Wet op Misstowwe, Veevoedsel, Landboumiddels en Vee­middels (Wet Nr 36 van 1947).

Projekagtergrond en doelwitte
Sedert 2017 word die kwaliteit van kuns­mis- en kalkprodukte in Suid-Afrika jaarliks geëvalueer deur ’n samewerkingsprojek tussen die Departement van Landbou, die Kunsmisvereniging van Suider-Afrika (Fertasa) en Graan SA, met finansiële ondersteuning van onder meer die Sasol-landboutrust en later Fertasa self.

Die doel is om vas te stel of produkte aan die regulasies voldoen en om wanpraktyke vroegtydig aan die lig te bring. In 2024 is 93 kunsmisprodukte, 13 kalkprodukte en twee gipsprodukte uit verskillende streke, spesifiek die winter- en somerreënvalgebiede, ontleed.

Belangrikste bevindings: kunsmisprodukte
In totaal het 14% van die bemestings­produkte nie aan die minimum vereistes voldoen nie. In die somerreënvalgebied het 23% afgewyk in vergelyking met 4% in die winterreënvalgebied.

• Stikstof (N): Van die 93 produkte bevat 90 stikstof; 6% hiervan het nie voldoen nie. Tog was 89% van die stikstofinhoud binne 10% van die geregistreerde waarde – ’n aanduiding van goeie presisie in formulering.
• Fosfor (P): Van die 57 produkte wat fosfor bevat, het 7% nie aan die vereistes voldoen nie.
• Kalium (K): Van die 51 produkte wat kalium bevat het, was 4% onder die vereiste vlakke.
• Swael (S): Daar is 55 produkte ontleed, waarvan slegs een (2%) nie voldoen het nie.
• Kalsium (Ca) en magnesium (Mg): Die ontleding het getoon dat 17% van die produkte nie aan die vereistes vir kalsium voldoen het nie; by magnesium was dit 33%.
• Sink (Zn): Daar was 25 produkte wat sink bevat en 12% hiervan was onder die minimum vereistes.
• Boor (B): Slegs drie produkte het boor bevat en een het nie volgens die vereistes getoets nie.

Langtermynneigings
(2017 tot 2024)
Die verslag sluit ’n oorsig oor die afgelope agt jaar in wat belangrike tendense toon:

• Die algehele tendens om aan die vereistes te voldoen, het sedert 2017 toegeneem en vanaf 2018 tussen 14% en 16% afgewyk.
• Stikstofinhoud het tussen 2018 en 2023 goeie resultate getoon. Minder as 2% het nie aan die vereistes voldoen nie, maar dit het in 2024 weer tot 6% gestyg.
• Sink toon steeds ’n beduidende pro­bleem, met resultate van tussen 11% en 21% sedert 2017 wat nie aan die vereistes voldoen nie.
• Mikrovoedingstowwe soos boor en magnesium vertoon relatief hoë variasie, waarskynlik as gevolg van uitdagings in micro-batching tydens produksie.
• Die gemiddelde absolute afwyking van die werklike teenoor geregistreerde inhoud toon oor die jare ’n verbetering vir stikstof, swael, kalsium en sink – ’n aanduiding van beter produksiebeheer.

Kalkprodukte: fisiese versus chemiese kwaliteit
In teenstelling met kunsmis, het nie een van die 13 kalkprodukte aan alle vereistes voldoen nie.

Die hoofprobleem lê by die fisiese eienskappe:

• 92% het nie aan die 1,7 mm-sifvereiste voldoen nie.
• 62% het nie die 0,25 mm-sifvereiste behaal nie.
• Die enigste mikrofyn kalkmonster het aan geen van die sifvereistes voldoen nie.

Die chemiese kwaliteit was egter beter, met net 8% van die produkte wat nie aan die minimum kalsiumkarbonaat-ekwivalent (KKE) van 70% voldoen het nie. Geen kalkmonster het die magnesiumvereistes oortree nie.

Gipsprodukte:

• Slegs twee gipsprodukte is in 2024 ontleed. Geeneen het aan die chemiese vereistes voldoen nie, met onvoldoende vlakke van kalsium en swael, en een het ook nie die fisiese sifvereistes behaal nie.
• Hoewel die monstergetal klein is, dui die resultate op potensieel wye probleme in die mark met betrekking tot gipsgehalte.

Rol van Fertasa en landboumaatskappye
Die verslag toon dat beide lede van Fertasa en nielede be­trokke was by die verskaffing van die produkte. Hoewel lidmaatskap van Fertasa nie altyd ’n waarborg vir voldoening is nie, toon die data dat ’n groot deel van die produkte wat nie aan die vereistes voldoen het nie van nielede afkomstig was.

Fertasa se betrokkenheid en selfregulering blyk dus ’n positiewe invloed op produkkwaliteit te hê.

Aanbevelings en impak op die bedryf
Kwaliteitsbeheer is van kardinale belang. Produksiefoute en swak menging beïnvloed nie net gewas­produksie nie, maar kan lei tot grondverarming, opbrengsverliese asook finansiële verliese vir produsente.

Aanbevelings sluit in:

• Versterkte regulering en monitering van kalk- en gipsprodukte, veral op fisiese eienskappe.
• Meer opleidingsprogramme vir kleiner kunsmisvervaardigers met betrekking tot mikrovoedingstowwe en mengpresisie.
• Uitbreiding van steekproefneming in beide reënvalstreke, in­sluitend betrokkenheid van produsente vir terugvoer en klagtevorming.
• Publieke toegang tot die data kan produsente help om ingeligte besluite te neem oor watter produkte en verskaffers betroubaar is.

Slotgedagtes
Ten spyte van ’n paar tekortkominge toon die verslag dat die meerderheid van Suid-Afrika se kunsmisprodukte aan die vereistes voldoen. Produsente, verskaffers en regulatoriese liggame moet hande vat om seker te maak dat kwaliteit voortdurend verbeter. Die verslag dien as ’n belangrike hulpmiddel om verantwoordbaarheid in die kunsmis- en kalkbedryf te verseker – en uiteindelik voedselproduksie in Suid-Afrika te ondersteun. Die langtermyndata en -resultate toon dat die moniteringsprojek ’n belangrike rol speel om kunsmiskwaliteit oor tyd te verbeter.